Według funkcjonującego obecnie poglądu, uzależnienie traktowane jest jako choroba mimo tego, że dotychczasowe badania nie potwierdziły w sposób jednoznaczny słuszności tego zjawiska. Na tej zasadzie opiera się dzisiejszy system leczenia uzależnień, który jest ściśle powiązany z wiedzą medyczną. Obecnie stosowane terapie opierają się na przekonywaniu uzależnioną osobę, że nie potrafi samodzielnie poradzić sobie z problemem i nie może kontrolować swoich działań. Zaleca się skorzystanie z pomocy profesjonalisty, który ma nadzorować przebieg leczenia.

Takie chorobowe ujęcie modelu uzależnień wiąże się z potrzebą zaakceptowania przez osobę nadużywającą danej substancji lub czynności własnej bezsilności wobec problemu. Zrozumienie braku kontroli nad własnym zachowaniem traktowane jest jako pierwszy, podstawowy i kluczowy krok w kierunku rozpoczęcia terapii, jednocześnie wzmacniający motywację samego pacjenta. Jednak część osób trafia na leczenie niekoniecznie z własnej, niczym nieprzymuszonej woli, co w pewnym stopniu stanowi naruszenie ich wolności i prawa do podejmowania decyzji i wywołuje bunt i reakcje obronne. Traktowane jest to zazwyczaj jako opór związany z typowymi mechanizmami uzależnienia.

Kontrowersja modelu chorobowego w leczeniu uzależnień polega na tym, że uczenie pacjentów podczas terapii, że są chorzy może utrwalać ich przekonanie o tym, że nigdy nie będą niczym więcej jak tylko alkoholikami, narkomanami itd. Kładzenie nacisku na zachowanie abstynencji jako jedynej drogi na kontrolowanie uzależnienia może w sytuacji słabości zniechęcać pacjenta do kontynuowania leczenia.

Kolejną kwestią związaną z chorobowym ujęciem uzależnień jest występowanie nawrotów, czyli złamania abstynencji lub całkowitego powrotu do sposobu funkcjonowania sprzed terapii. Wystąpienie nawrotu zazwyczaj pojawia się wraz ze specyficznymi trudnościami związanymi z funkcjonowaniem pacjenta. Dzieje się tak dlatego, że pewne utrwalone w jego umyśle formy zachowań w obliczu problemu wydają się pewniejsze niż nowe modele postępowania poznane podczas terapii. Jednak taki schemat postępowania dotyczy wszystkich ludzi, także tych nieuzależnionych – w sytuacjach stwarzających lęk i zagrożenie naturalną reakcją jest wycofanie się na „znany grunt”. Takie zachowanie jest niebezpieczne dopiero w przypadku, gdy mamy do czynienia z uzależnieniem od środków psychoaktywnych lub innych szkodliwych substancji bądź czynności.

Założenie, że uzależnienie jest chorobą wiąże się z propagowaniem postawy mówiącej, że pacjent nie jest w stanie całkowicie wyleczyć się z uzależnienia i do końca życia narażony jest na ryzyko nawrotu może potęgować jego bezsilność i pozbawiać nadziei na przyszłość.