Alkohol jest towarem specyficznym, który powoduje określone szkody społeczne, zdrowotne oraz pewne konsekwencje o charakterze ekonomicznym. To sprawia, że polityka wobec tego towaru ma jest regulowana w wyjątkowy sposób, napoje alkoholowe nie podlegają regułom wolnego rynku.


Biorąc pod uwagę specyfikę towaru, rola państwa powinna być znacząca nie tylko w kwestii regulacji obrotu nim, ale także w zakresie zapobiegania i redukowania problemów związanych z alkoholem.


Realizacją zadań z zakresu profilaktyki i rozwiązywania tego typu problemów w Polsce zajmują się odpowiednie jednostki administracji rządowej, między innymi Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, jednostki administracji samorządowej, Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, a także inne organizacje pozarządowe.


Zdecydowana większość Polaków zdaje sobie sprawę z zagrożeń społecznych i zdrowotnych wynikających z używania omawianej używki, dając jednocześnie rządowi przyzwolenie na kontrolowanie rynku alkoholowego. W 2008 roku 77% obywateli naszego kraju popierało funkcjonowanie takich odgórnych regulacji.


Na przestrzeni ostatnich dziesięciu lat zmieniła się struktura spożycia napojów alkoholowych, a jego ogólna ilość wzrosła o 2,19 litra na jednego mieszkańca.


Dane GUS pokazują malejący udział wina oraz rosnący udział napojów spirytusowych w 2007 roku w porównaniu z rokiem poprzednim. Piwo stanowiło największą część konsumpcji napojów procentowych, bo aż 55,81%, wyroby spirytusowe – 32,57%, natomiast wino – 11,62% całości.


Wzrost spożycia trunków w głównej mierze spowodowany jest zwiększeniem się ich dostępności ekonomicznej. Za średnie miesięczne wynagrodzenie w 2007 roku można było kupić 1035 butelek piwa, 336 butelek wina lub 149 butelek wódki. Dziesięć lat temu było to kolejno 504, 147 oraz 56, czyli trzykrotnie mniej butelek wódki i wina oraz dwukrotnie mniej butelek piwa.


Oprócz ekonomicznej dostępności, znaczący wpływ na wysokość spożycia alkoholu miała też jego zwiększona dostępność fizyczna, przekładająca się na ilość punktów sprzedaży napojów alkoholowych.


W 2007 roku odnotowano 197 495 punktów sprzedaży tej używki, przy czym na jeden taki punkt przypadała liczba 193 mieszkańców. Dziesięć lat temu takich miejsc było 127 479, czyli na każdy z nich przypadało 303 mieszkańców.


Państwo może regulować dostępność ekonomiczną trunków poprzez wydawanie odpowiednich aktów prawnych, np. modyfikujących stawkę akcyzy na napoje alkoholowe. Przykładowo obniżenie akcyzy na napoje spirytusowe, spowodowane Rozporządzeniem Ministra Finansów z dnia 22 marca 2002 roku (Dz. U. 2002.27.269) poskutkowało 13% wzrostem łącznego spożycia napojów alkoholowych, zwłaszcza tych mocnych.


Istotną rolę w regulowaniu rynku napojów alkoholowych pełnią ponadto lokalne samorządy. W ich kompetencji leżą bowiem regulacje dotyczące dostępności fizycznej alkoholu. Samorządowe uchwały określają zasady usytuowania punktów sprzedaży trunków oraz jej limity. W ich gestii leży także wydawanie zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych.