Uzależnione osoby nie zawsze zdają sobie sprawę, iż nadużywają określonych substancji. Nawet, jeśli to w pewnym stopniu rozumieją, to jednak zazwyczaj nie są gotowi głośno się do tego przyznać. Takie zaprzeczanie, przy jednoznacznym dla osób postronnych nałogu – jest właśnie bardzo wyraźną oznaką uzależnienia. Dlatego zmotywowanie uzależnionej osoby może okazać się trudnym zadaniem. Należy najpierw przebić się przez ten mechanizm iluzji, kłamstw oraz zaprzeczeń. Chora osoba usiłuje odizolować się od otoczenia oraz osób, które pragną wywołać na nie określony wpływ. Uzależniony niejako broni swój nałóg, boi się życia bez niego oraz tego, czy sobie poradzi. Często przenosi odpowiedzialność za swoje picie na innych, na sytuację życiową, nieprzychylny los. Zbudowany w ten sposób mur raczej nie zostanie zburzony jedynie poprzez informację o zgubny wpływie nałogu. Należy u pacjenta przede wszystkim rozbudzić motywację do podjęcia leczenia.

Pierwszym kluczowym etapem interwencji oraz terapii leczącej alkoholizm, podobnie jak i inne uzależnienia - jest jego ocena. Istnieje wiele narzędzi służących ocenie oraz diagnozie problemów związanych z alkoholem. Wszystkie służą opracowaniu najbardziej optymalnej metody leczenia.

Abstynencja czy umiar?

Istnieje wiele kontrowersji związanych z tzw. piciem kontrolowanym. Dla wielu jest to niewątpliwie trudniejszy sposób i najwyraźniej nie wszyscy mogą go zastosować. Udowodniono, iż osoby w mniejszym stopniu uzależnione od alkoholu są w stanie nauczyć się pić w sposób kontrolowany. Z kolei uzależnieni w znacznym stopniu w celu zmniejszenia ryzyka powrotu do nałogu – powinni postawić sobie za cel całkowitą abstynencję. Według zasad przyjętych przez Anonimowych Alkoholików żaden alkoholik nie jest w stanie spożywać procentowe napoje w sposób umiarkowany, a jedynym celem powinno być całkowite zaprzestanie tej czynności.
Zdania na ten temat jak widać są podzielone, można przypuszczać, że sukces picia kontrolowanego związany jest właśnie z motywacją danej osoby do tego, by pić bezpiecznie.

METODY LECZENIA

Detoksykacja

Polega ona na usunięciu szkodliwych substancji z organizmu, pomagając danej osobie zminimalizować objawy odstawienie oraz przyśpieszając proces zdrowienia ze skutków przewlekłego, nadmiernego przyjmowania trunków. Dotkliwość nagłego odstawienia butelki z alkoholem jest tym większa, im intensywniejsze i dłuższe było picie. Znaczący wpływ ma na nie także to, czy równolegle pacjent przyjmował też jakieś inne substancje oraz jego ogólny stan zdrowia i stan odżywienia. Również warunki, w jakich przebiega detoksykacja mają znaczenie. Należy zauważyć, że nieumiejętnie przeprowadzona, może stanowić nawet zagrożenie życia.

Przeprowadzenie detoksykacji nie jest jednakże równoznaczne z podjęciem leczenia mimo, iż stanowi jego ważny element. Zwłaszcza w przypadku ciężkiego uzależnienia stanowi zawsze pierwszy jego etap. Nie jest ona jednak samodzielną metodą leczniczą, a prawdopodobieństwo nawrotu uzależnienia u osób, które zostały poddane detoksykacji jest takie samo jak u osób, które jej nie przeszły.

Można przeprowadzić ją stosując odpowiednie leki, które zastępują niejako działanie substancji uzależniającej. W przypadku alkoholizmu stasuje się diazepam, chlordiazepoksyd czy też klometiazol. Ich użycie nie jest jednakże konieczne.

Jeśli mamy do czynienia z ciężkim uzależnieniem, a więc detoksykacja mogłaby się spotkać z różnymi powikłaniami – konieczne jest jej przeprowadzenie w szpitalu lub innej specjalistycznej placówce. Jest ono lepsze niż własny dom miejsce także wtedy, gdy pacjent nie może liczyć na wsparcie rodziny lub przyjaciół.
Jeśli przypuszcza się, iż zespół odstawienny będzie miał łagodny bądź umiarkowany przebieg, nie będzie wymagał zastosowania leków uspokajających oraz nie występują u pacjenta schorzenia somatyczne lub psychiczne – wtedy detoksykację można przeprowadzić w domowym zaciszu.

Anonimowi Alkoholicy

Grupa ta jest najstarszym i najpopularniejszym rodzajem leczenia interwencyjnego alkoholików. Dążącym do abstynencji osobom oferuje ona wsparcie społeczne oraz łatwy i stały dostęp do samopomocy. Grupę Anonimowych Alkoholików tworzą ludzie, kiedyś sami utracili kontrolę nad piciem, czego rezultatem była utrata kontroli nad życiem. Próbują oni wypracować sobie sposób na odzyskanie jej oraz życie bez alkoholu. Twierdzą, iż sukces jest bardziej prawdopodobny przy pomocy i wsparciu innych alkoholików należących do wspólnoty. Regularnie spotykają się oni na mityngach, a poźniej próbują stosować w życiu to, czego się na nich nauczyli. Wzajemna pomoc uczestników grupy oferowana jest bezpłatne - dzielą się oni swoim doświadczeniem związanym z powrotem do zdrowia z innymi, którzy mają problem z piciem.

Opierają się na opracowanym przez siebie Programie Dwunastu Kroków:

1. Przyznaliśmy, że jesteśmy bezsilni wobec alkoholu, że przestaliśmy kierować własnym życiem.
2. Uwierzyliśmy, że Siła Większa od nas samych może przywrócić nam zdrowie.
3. Postanowiliśmy powierzyć naszą wolę i nasze życie opiece Boga, jakkolwiek Go pojmujemy.
4. Zrobiliśmy gruntowny i odważny obrachunek moralny.
5. Wyznaliśmy Bogu, sobie i drugiemu człowiekowi istotę naszych błędów.
6. Staliśmy się całkowicie gotowi, aby Bóg uwolnił nas od wszystkich wad charakteru.
7. Zwróciliśmy się do Niego w pokorze, aby usunął nasze braki.
8. Zrobiliśmy listę osób, które skrzywdziliśmy i staliśmy się gotowi zadośćuczynić im wszystkim.
9. Zadośćuczyniliśmy osobiście wszystkim, wobec których było to możliwe, z wyjątkiem tych przypadków, gdy zraniłoby to ich lub innych. 10. Prowadziliśmy nadal obrachunek moralny, z miejsca przyznając się do popełnianych błędów.
11. Dążyliśmy poprzez modlitwę i medytację do coraz doskonalszej więzi z Bogiem, jakkolwiek Go pojmujemy, prosząc jedynie o poznanie Jego woli wobec nas, oraz o siłę do jej spełnienia.
12. Przebudzeni duchowo w rezultacie tych Kroków, staraliśmy się nieść posłanie innym alkoholikom i stosować te zasady we wszystkich naszych poczynaniach.

Farmakoterapia

Istnieje niewiele leków pomocnych uzależnionym od alkoholu w podjęciu oraz utrzymaniu abstynencji. Zaliczane są do grupy tzw. leków awersyjnych. Ich działanie polega na hamowaniu enzymu katalizującego rozpad aldehydu octowego we krwi, którego poziom wzrasta po spożyciu alkoholu, powodując nudności i duszności. Kliniczna skuteczność takich leków nie jest jednak wysoka, a ich stosowanie wymaga znacznej ostrożności ze względu na ryzyko pojawienia się działań niepożądanych. Do najczęściej wymienianych należą neuropatie obwodowe czy też zapalenie wątroby.
Twierdzi się, iż leki awersyjne mają największe znaczenie u osób wysoko zmotywowanych, podejmujących równocześnie psychoterapię.
Znaczna część alkoholików cierpi w okresie abstynencji na stany obniżonego nastroju, wykazuje także objawy lękowe. Gorsze samopoczucie psychiczne łączy się z kolei ściśle z ryzykiem wystąpienia nawrotów picia, dlatego w leczeniu nałogu można zastosować leki przeciwdepresyjne i przeciwlękowe.
Duże nadzieje wiązane są z najnowszymi metodami farmakologicznymi, osłabiającymi niepohamowany głód alkoholu. Ich celem jest zmniejszenie przyjemnych odczuć związanych ze spożywaniem alkoholu, co ma ograniczać chęci sięgania po niego.

Terapia poznawczo - behawioralna

W tym modelu leczenia uwaga skupiona jest na rozwijaniu u pacjenta umiejętności społecznych oraz umiejętności prawidłowego radzenia sobie z problemami. Terapia uczy, jak radzić sobie z impulsami i czynnikami wyzwalającymi picie w przeszłości, jak postępować w sytuacjach wysokiego ryzyka ponownego sięgnięcia po używkę.
Specjaliści zaliczają ją do ważnych i najbardziej skutecznych metod leczenia osób uzależnionych od alkoholu. Zakłada ona, że przyczyną nadużywania alkoholu są negatywne doświadczenia życiowe.
Zauważa się jej znaczącą rolę zwłaszcza u osób o mniejszej intensywności nałogu, a także w przypadku leczenia alkoholików z współwystępującą depresją.
Terapia poznawczo – behawioralna jest też skuteczną procedurą leczniczą dla osób pijących „problemowo”.

Trening umiejętności społecznych, dotyczących komunikacji interpersonalnych, rozwiązywania konfliktów oraz sytuacji stresogennych połączony jest z treningiem lepszego rozumienia swoich emocji i myśli.
Terapię można przeprowadzać indywidualnie bądź w większej grupie.

Terapia rodzinna i małżeńska

Jej istotą jest włączenie w rehabilitację osób nadużywających alkohol członków jej rodziny lub osób, które są dla niej ważne. Charakteryzuje ją intensywność oraz szeroki zakres działania, wsparciem środowiskowym skierowanym zarówno do wnętrza, jak i na zewnątrz rodziny. Ma na celu wzmocnienie działań prowadzących do abstynencji. Ponadto członkowie rodziny alkoholika często wymagają leczenia w równym stopniu jak on sam. Nierzadko sami dochodzą do tego wniosku i wówczas zwracają się o pomoc do odpowiedniego specjalisty. Pozwala to dokonać trafnej oceny, do jakiego stopnia zachowanie rodziny jest dostosowane do nałogu jej członka oraz czy nie stanowi ono czynnika podtrzymującego picie. Ma ona także na celu identyfikację oraz ewentualne uleczenie panujących w danej rodzinie relacji.

W ramach opieki społecznej konieczne są informowanie o bezpiecznych poziomach spożycia alkoholu oraz wyszukiwanie osób pijących w sposób ryzykowny i zagrażający ich zdrowiu. Ważne jest, by jak najszybciej doradzić im, w jaki sposób mogą ograniczyć spożycie alkoholu. Właśnie możliwość zachowania umiaru w piciu jest korzystniejszym celem terapeutycznym wobec pacjentów będących w łagodnym stadium nałogu. U pacjentów, u których jest ono już bardziej zaawansowane – powinni być nakłaniani do abstynencji.

Osoby nadużywające alkohol mają do wyboru kilka metod leczenia.
Z przeprowadzonych dotychczas badań wynika, iż ich skuteczność jest porównywalna, dlatego często sam pacjent może dokonać wyboru spośród nich.