Przedawkowanie narkotyków jest jedną z głównych przyczyn możliwych do uniknięcia zgonów wśród młodych ludzi. W samej tylko Europie, co roku odnotowuje się ich ponad 8000. Największe zagrożenie śmiertelnym skutkiem stanowią narkotyki przyjmowane w sposób dożylny.
Szacunek ten przedstawia zaledwie minimalny zakres zgonów spowodowanych przedawkowaniem, ponieważ prawdopodobnie wiele przypadków nie zostaje odpowiednio odnotowanych.

Eksperymentując z narkotykami, bardzo łatwo jest je przedawkować, gdyż każdy organizm ma swój indywidualny zakres tolerancji na daną substancję. Poziomy narkotyku w krwi ofiar przedawkowania mogą znacznie się różnić, a u wielu z nich stwierdzane są stosunkowo niskie poziomy. Najbardziej niebezpieczne jest łączenie ze sobą różnych narkotyków, podobnie jak używaniu ich w połączeniu np. z alkoholem czy lekami, czyli tzw. wielo-narkotykowa toksyczność. Szczególnym czynnikiem ryzyka jest też wznowienie zażywania danej substancji po okresie abstynencji, zwłaszcza po zakończeniu leczenia detoksykacyjnego. Po dłuższym czasie abstynencji człowiek traci tolerancję na dany narkotyk, co często jest przez niego ignorowane, a wiąże się z dużym zagrożeniem przedawkowania.

Objawy przedawkowania różnią się w zależności od przyjętego narkotyku. Jego pierwszym symptomem może być nienaturalna wielkość źrenic, czyli ich rozszerzenie, skurczenie, brak reakcji na światło, a także nadmierna potliwość, pobudzenie, drgawki. Oddech może stać się płytki, ciężki lub przyspieszony. Konsekwencją zażycia zbyt dużej dawki określonej substancji może być również utrata przytomności, halucynacje lub też gwałtowne i agresywne zachowanie.
Kokaina powoduje oszołomienie, suchość gardła, nierówny oddech. Ekstazy - hiperwentylację, przegrzanie i utratę przytomności. Skutkiem przedawkowania heroiny jest ciężki lub nierówny oddech, zwężenie źrenic, półprzytomny stan z minimalną reakcją na bodźce, siność warg i skóry, a także śpiączka. Wiele narkotyków może spowodować zagrażającą życiu zapaść, objawiającą się stanem ostrej niewydolności krążenia połączonym z nagłym spadkiem ciśnienia krwi, powodującym silne osłabienie i uczucie zamierania, często z utratą przytomności.
 

W przypadku przedawkowania, interweniując w odpowiedni sposób, w wielu przypadkach można uniknąć śmierci. Jednakże osoby, które są świadkami takich zdarzeń, nie reagują we właściwy sposób lub reagują za późno. Wynika to najczęściej z trudności w rozpoznaniu sytuacji, braku wiedzy na temat pomocy, lub też ze strachu o własne zdrowie, czy z obawy przed interwencją policji.

Statystyki ukazujące liczbę zgonów spowodowanych przedawkowaniem wskazują na potrzebę doskonalenia umiejętności w zakresie rozpoznawania przypadków przedawkowania i właściwego reagowania, zwłaszcza wśród środowisk, w których zażywanie narkotyków jest popularne. Sami narkomani powinni posiadać wiedzę obejmującą udzielenia podstawowej pierwszej pomocy. Niestety wśród wielu z nich panuje pogląd, iż przywołując pomoc mogą uwikłać się w konflikt z prawem, gdyż np. sami posiadają niedozwolone substancje. Tymczasem ułożenie ofiary w bezpiecznej pozycji i natychmiastowe wezwanie karetki mogą przesądzić o czyimś życiu bądź śmierci. Obecność policji w przypadkach przedawkowania nie powinna powodować, że inni narkomani - świadkowie zdarzenia będą się bali wezwać fachową pomoc.
 

Odpowiednia reakcja poprzedzająca przybycie lekarza może uratować komuś życie.
Często w przypadku narkotyków halucynogennych, amfetaminie - ofiara wpada w panikę. W takim wypadku należy umieścić ją w cichym, przyciemnionym pomieszczeniu i towarzyszyć jej w czekaniu na pomoc, próbując ją uspokoić, dać wsparcie duchowe. Gdy występuje u niej przyśpieszony oddech – może dojść do tzw. hiperwentylacji, która powoduje zawroty głowy, nudności, nasila lęk. Wskazane jest wtedy nakłonienie jej do próby uzyskania spokojniejszego, regularnego oddechu.
U osób zbyt długo tańczących po zażyciu ecstasy lub amfetaminy często dochodzi do przegrzania i odwodnienia. W ramach pierwszej pomocy należy ją wówczas przenieść w chłodne miejsce, obmyć twarz lub całe ciało zimną wodą. Powinno jej się również podać wodę do picia w niewielkich ilościach.
W konsekwencji zażycia tzw. dołowników, substancji wziewnych, lub tez alkoholu – dana osoba może być senna, ale przytomna. W takim przypadku istotne jest utrzymanie jej w stanie świadomości, nie pozwolenie na zaśnięcie i osunięcie się w nieprzytomność. Uważając, by się nie zakrztusiła, można podać jej kilka łyków letniej wody.

Pierwsza pomoc w przypadku zapaści i utraty przytomności powinna obejmować ułożenie ofiary na podłodze twarzą do góry, sprawdzenie przelotowości dróg oddechowych, oddechu oraz krążenia. Gdy stwierdzi się brak oddechu, należy przeprowadzić sztuczne oddychanie, metodą usta-usta, aż do momentu, gdy powróci tętno i oddech spontaniczny. Wtedy konieczne ułożenie jej w pozycji ustalonej bocznej oraz rozluźnienie odzieży, jeżeli mogłaby ona utrudniać oddychanie. Aż do przybycia karetki należy trzymać ją w cieple, zwracając uwagę by nie nastąpiło przegrzanie.

Jeżeli ofiara przedawkowania jest nieprzytomna, ale oddycha, należy ostrożnie umieścić ją w pozycji ustalonej bocznej i towarzyszenie jej do momentu przybycia fachowej pomocy. Powinno się unikać przemieszczania nieprzytomnego, chyba, że jest ono absolutnie konieczne.

Jeżeli ofiara ma drgawki, należy zapobiec uderzeniom głowy o podłoże i umożliwić wyciek z jamy ustnej wszelkich wydzielin poprzez lekkie i delikatne przechylenie głowy na bok. Nie należy wówczas krępować poszkodowanego i przeciwstawiać drgawkom. Poszkodowanemu zapewniamy komfort termiczny i psychiczny, a do przybycia służb medycznych nie podajemy mu nic do jedzenia i picia.

Gdy na miejsce zdarzenie przybędzie lekarz, jeśli wiadomo, jaki narkotyk przyjmowała ofiara, w jakiej ilości oraz kiedy – należy go o tym poinformować. Pomocne okaże się też zachowanie butelek, strzykawek i innych pojemników po zużytych narkotykach.