Palacze tytoniu skazują sami siebie na znacznie zwiększone ryzyko wystąpienia zmian chorobowych, odpowiedzialnych za nadmierną umieralność palaczy papierosów, do których należą głównie: choroba niedokrwienna serca, rak płuca oraz przewlekłe obturacyjne choroby płuc. Palenie papierosów, cygar, fajki oraz zażywanie tabaki należy obecnie do najważniejszych przyczyn zgonów. Średnio co 13 sekund umiera człowiek, który mógłby żyć, gdyby odpowiednio wcześniej zerwał z nałogiem.

Faktem jest, że palenie papierosów skraca życie, a umieralność ma ścisły związek z czasem trwania nałogu oraz liczbą wypalanych dziennie papierosów. Prawdopodobieństwo zgonu osoby palącej jedną do dwóch paczek papierosów każdego dnia, przez okres 1 roku jest dwukrotnie wyższe niż u osoby niepalącej. Trwanie w nałogu przez okres ponad 15 lat powoduje natomiast nawet trzykrotnie wyższe zagrożenie.

Dlaczego palenie papierosów wyrządza tak wielkie szkody?

Główny strumień dymu papierosowego składa się z substancji gazowych, ciekłych oraz stałych. Skład chemiczny dymu zależy jest od procesów zachodzących w czasie palenia tytoniu. Zawiera ponad 4000 substancji chemicznych, z czego około 60 związków ma działanie rakotwórcze. Lista tych najbardziej szkodliwych jest długa i obejmuje dwutlenek węgla, azot, tlenki azotu, nitrozaminy, fenol, wodór, amoniak, benzen, chlorek winylu, ketony, aldehyd mrówkowy, czy w końcu nikotynę.

Palacze muszą się liczyć ze zwiększoną zapadalnością na raka jamy ustnej, krtani, przełyku, pęcherza moczowego, trzustki, nerki i szyjki macicy, a także z wyższą możliwością zapadnięcia na chorobę wrzodową i tętniaka aorty. Nałóg zwielokrotnia ponadto ryzyko wystąpienia choroby wieńcowej serca, zawału mięśnia sercowego, czy też miażdżycy naczyń u osób, które mają nadciśnienie i hipercholesterolemię. Palenie papierosów zwiększa również ryzyko wystąpienia udaru mózgu i zawału serca u kobiet stosujących doustne środki antykoncepcyjne. Palenie w trakcie ciąży jest bardzo dużym zagrożeniem dla rozwoju płodu, podobnie jak palenie przy dzieciach.

Choroby serca i naczyń

Zaburzenia frakcji lipoprotein osocza oznaczają u palaczy wzrost miażdżycorodnej frakcji LDL oraz obniżenie frakcji HDL. Zmianom tym towarzyszy niebezpieczny wzrost poziomu fibrynogenu i leukocytozy, oraz niedotlenienie i uszkodzenie śródbłonka naczyń.
Czynniki te powodują nasilenie miażdżycy naczyń wieńcowych, aorty oraz innych naczyń tętniczych. W związku z tym znacznie zwiększone jest ryzyko zawału serca.
Trwanie w nałogu po zawale skraca życie, a także zwiększa prawdopodobieństwo nagłej śmierci sercowej, powodowanej przez zwiększoną agregację płytek, prowadzącą do niedokrwienia mięśnia sercowego i niestabilności układu przewodzącego. Ryzyko wystąpienia tętniaka aorty lub krwotoku mózgowego u osób z nadciśnieniem u palaczy także jest znacznie większe.

Rak płuca

Około 30% wszystkich zgonów w następstwie nowotworów złośliwych w znacznej mierze związana jest właśnie z paleniem tytoniu. W przypadku raka płuc, który jest najczęstszą, 90% przyczyną zgonów wśród mężczyzn oraz trzecią z kolei u kobiet w następstwie nałogu.
Wpływ składników dymu tytoniowego na błonę śluzową oskrzeli powoduje powstanie całego spektrum zmian morfologicznych. Ryzyko wystąpienia raka płuc również zależy od liczby wypalanych papierosów i okresu palenia, natomiast niwelowane jest stopniowo przez zaprzestanie palenia.
Rak płuc nie jest jedyny nowotworem charakterystycznym dla palaczy tytoniu. Stwierdza się u nich również zwiększone ryzyko występowania raka jamy ustnej, języka i wargi dolnej, raka krtani, przełyku, pęcherza, nerki, trzustki czy też raka szyjki macicy.

Przewlekle i ostre choroby płuc

Nałóg palenia papierosów jest głównym czynnikiem w patogenezie ostrej i przewlekłej choroby obturacyjnej płuc. Substancje chemiczne zawarte w dymie działają toksycznie oraz drażniąco na nabłonek oddechowy, utrudniając czynności oczyszczania oskrzelików i oskrzeli oraz powoduje zaleganie wydzieliny z następowym przewlekłym zapaleniem oskrzeli. Częstym zjawiskiem obserwowanym u nałogowych palaczy jest ostre zapalenie układu oddechowego, grypa oraz ostre i przewlekłe zapalenie zatok przynosowych. Może ponadto być przyczyną zaostrzenia się przebiegu pylicy krzemowej lub węglowej, astmy oskrzelowej czy też zapalenia oskrzeli.

Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy to kolejna przypadłość dotykająca palaczy znacznie, bo aż w 70% częściej niż osoby niepalące. Nikotyna i inne trujące składniki dymu papierosowego utrudniają gojenie się owrzodzeń oraz zwiększają prawdopodobieństwo nawrotów.

BIERNE PALENIE TYTONIU

Bardzo groźna jest również ekspozycja na dym tytoniowy, zwiększająca ryzyko wystąpienia raka płuc, choroby niedokrwiennej serca i zawału serca. Według szacunków liczba zgonów z powodu chorób związanych z biernym paleniem w Polsce wynosi około 1000 osób każdego roku. Wystąpienie groźnych następstw u niepalących współmałżonków palaczy znacznie wzrasta, a szczególnie negatywny wpływ bierne palenie wywiera na płód oraz dzieci.