Lekomania to termin oznaczający używanie leku bądź też innej substancji chemicznej nie dla jego podstawowego działania, lecz z powodu odczuwania nieodpartej potrzeby i przymusu jego zażywania. Nagłe przerwanie stosowania leku wiąże się w takim wypadku z wystąpieniem objawów abstynencji.

Długotrwałe przyjmowanie niektórych farmaceutyków wywołuje zjawisko tolerancji oraz zależności fizycznej. Tolerancja charakteryzuje się zmniejszeniem efektu farmakologicznego po dłuższym okresie stosowania pierwotnej dawki stosowanego leku. Zależność fizyczna to stan polegający na występowaniu wspomnianych objawów abstynencji w momencie nagłego odstawienia leku.

Przyczyny epidemicznego rozwoju zależności lekowej wśród społeczeństwa nie są jednoznaczne. W wielu przypadkach mają związek z próbą ucieczki przed kłopotami i trudnościami życiowymi, przekraczającymi możliwości adaptacyjne do życia we współczesnym społeczeństwie. Uzależnienie powstaje wskutek odczuwania silnej presji perfekcyjnego wypełniania ról społecznych, a także bezkrytycznego naśladownictwa i podążania za trendami.

Niekiedy farmaceutyki używane są dla zaspokojenia ciekawości, chęci podjęcia ryzyka oraz doświadczenia nowych przeżyć. Czasami ich przyjęcie, zwłaszcza w towarzystwie stanowi okazanie odwagi, a odmowa spróbowania, podobnie jak w przypadku narkotyków czy alkoholu - jest piętnowana i wyśmiewana.

W wielu przypadkach przyjęcie leku z powyższych pobudek nie zostaje powtórzone. Eksperymentowanie wiąże się z wypróbowywaniem działania różnych substancji jednorazowo lub kilkukrotnie. Takie użytkowanie nie musi mieć poważniejszych następstw medycznych i społecznych dla użytkownika, jednak istnieje ryzyko rozwoju uzależnienia od konkretnej substancji.

W wielu państwach dystrybucja pewnych leków, mogących powodować zależności lekowe objęta jest ścisłą kontrolą, a bezpodstawne ich posiadanie lub handel nimi stanowi wykroczenie lub przestępstwo podlegające określonej karze. Dlatego uzależnione od nich osoby zazwyczaj muszą poświęcać większość swojego czasu i energii na zdobywanie dużych ilości leku. Takie nieustanne myślenie o tym i zabieganie o jego zdobycie często prowadzi do długotrwałego wyłączenia się z życia rodzinnego i społecznego.

Do czynników sprzyjających rozwojowi zależności lekowej należą:

- pojawienie się na rynku nowych, tanich i stosunkowo ławo dostępnych środków psychotropowych

- problemy rodzinne, np. brak odpowiednich autorytetów, wzorców właściwych zachowań w momencie pojawienia się trudności życiowych, okres wychowania i dzieciństwo pozbawione poczucia, że jest się kochanym i akceptowanym

- szybkie tempo życia, wysokie wymagania, konieczność godzenia życia prywatnego i zawodowego,  permanenty stres, frustracja, potrzeba ucieczki od codziennych problemów
- moda na samodzielne leczenie się, brak czasu na konsultacje z lekarzem

- poczucie przynależności do grupy i wynikające z tego bezkrytyczne naśladownictwo, nacisk ze strony rówieśników

- zmiana opinii publicznej, wzrost tolerancji i spadek czujności w odniesieniu do częstego zażywania leków

- rozwój czarnego rynku leków, będących okazją łatwego zarobku dla grup przestępczych z jednej strony, a tańszą i łatwiej dostępną alternatywą legalnych preparatów dla ich użytkowników

- nuda

- niska samoocena i chęć podniesienia swej wartości

- chęć zwiększenia swojej wydolności psychofizycznej

Mechanizmy powstawania uzależnień klasyfikują je jako stany chorobowe, co nie zawsze znajduje zrozumienie wśród społeczeństwa. Tymczasem udowodniono, że w mózgu człowieka uzależnionego czynności umysłowe są istotnie jakościowo inne od tych czynności mózgu normalnego. Uzależnienie od leków również jest przewlekłą i nawrotną chorobą.