Ocena pacjenta, u którego zdiagnozowano zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne (OCD - Obsessive-Compulsive Disorder) powinna zawierać opis jego typu, nasilenia jego objawów oraz czasu ich trwania. Powinien też uwzględniać próbę ustalenia czasu pojawienia się tych zaburzeń, a także ich etiologię (która może być psychogenna, związana ze zmianami w określonych strukturach ośrodkowego ukłau nerwowego, bakteryjno-autoimmunologiczna lub genetyczna). Skuteczność leczenia zależy też od ustalenia i ewentualnego reagowania, jeśli jednocześnie występują u pacjenta inne zaburzenia psychiczne, komplikujące przebieg OCD. Najcześciej są to: inne zaburzenia lękowe, zaburzenia depresyjne, nadużywanie lub uzależnienie od substancji psychoaktywnych, zaburzenia afektywne dwubiegunowe czy też zaburzenia osobowości. Ocena stanu pacjenta powinna tez zawierać informacje, w jakim stopniu objawy zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych zaburzają jego funkcjonowanie i powodują cierpienie.
 

Im młodszy jest pacjent, mniej nasilone objawy i bardziej prawdopodobna etiologia psychogenna jego choroby, tym częściej rozpoczyna się leczenie od psychoterapii, głównie behawioralno- poznawczej. Niekiedy w początkowej fazie leczenia stosuje się także terapię rodzinną, a dopiero gdy takie działania nie przynoszą rezultatów, rozpatruje się zastosowanie farmakoterapii.
 

W przypadku pacjentów, u których istnieją dane wskazujące przede wszystkim na biologiczne uwarunkowania zaburzeń lub jego objawy są poważnie nasilone i w istotnym stopniu zaburzają ich funkcjonowanie, stosuje się inne modele terapii.
 

OCD jest trudnym do leczenia zaburzeniem lękowym, a u wielu pacjentów nie uzyskuje się zadawalających efektów długoterminowych, nawet pomimo stosowania adekwatnej farmakoterapii.
 

Do typowych metod leczenia OCD należą:

1.  Psychoedukacja

Pacjent otrzymuje szczegółowe informacje o swej chorobie (uwzględniające liczbę chorych na świecie, przyczy zaburzania, przebieg terapii itd). Zapewnia się go, że rozmowa o obsesjach i kompulsjach nie powoduje nasilenia ich objawów. Psychoedukacja zmniejsza poczucie izolacji pacjenta, obawy dotyczące zmian w ośrodkowym układzie nerwowym, a także obawy związane z gwałtowną realizacją natrętnych agresywnych myśli.

2. Terapia behawioralno-poznawcza

Udowodniono, ze jest to najskuteczniejsza forma psychoterapii pacjentów z OCD, u części z nich zmniejsza nasilenie objawów od 20 do 60%. Efekty terapii behawioralno-poznawczej są analogiczne jak podczas stosowania farmakoterapii, zależą też od rodzaju współistniejących zaburzeń. W celu zwiększania długoterminowych efektów leczenia zazwyczaj stosuje się ją w połączeniu z farmakoterapią.

Ten rodzaj leczenia ma na celu doprowadzenie pacjenta do modyfikacji jego zachowania poprzez zastosowanie czynników wpływających na uczenie się (wzmocnień pozytywnych i negatywnych). Może to być osiągane poprzez:

- systematyczną desensytyzację, związaną ze stopniową ekspozycją w rzeczywistości lub w wyobraźni na bodźce lękotwórcze, połączoną często z metodami relaksacyjnymi
- modelowanie, czyli demonstrowanie właściwych zachowań
- warunkowanie sprawcze, w którym modyfikacja zachowania opiera się na procesie łączenia zachowania z konsekwencjami
- wzmacnianie pożądanego zachowania

Celem terapii behawioralno-poznawczej jest modyfikacja przekonań i schematów poznawczych leżących u podłoża myśli automatycznych.

W leczeniu zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych często używa się też różnych technik redukujących poziom lęku, takich jak relaksacja czy ćwiczenia oddechowe, jednak ich skuteczność nie jest znana.

3. Farmakoterapia

Najprawdopodobniej patofizjologia OCD związana jest przede wszystkim ze zmianami w czynności układu serotoninergicznego, dlatego w leczeniu cięższych przypadków zaburzenia stosuje się leki należące do grupy selektywnych inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny.

Stosuje się w tym celu klomipraminę, fluoksetynę, fluwoksaminę i sertralinę - leki, które mają podobną skuteczność, jednak są różnie tolerowane przez poszczególnych pacjentów. Dlatego też możliwe jest nie uzyskanie poprawy podczas kuracji jednym z nich orazpozytywna odpowiedź na leczenie innym lekiem spośród wymienionych z tej grupy.

Najkrótszym okresem potrzebnym do oceny skuteczności stosowanego leku i stwierdzenia, czy leczenie powinno być kontynuowane przez następne miesiące jest czas 8-12 tygodni. Obecnie zaleca się stosowanie farmakoterapii minimum przez 3-6 miesięcy, w przypadku poważnego OCD minimum przez 1-2 lata, a w przypadku pacjentów, którzy uzyskali remisję lub poprawę - nawet dłużej. Z kolei jeśli zmniejszenie dawek leku lub jego odstawienie powoduje zaostrzenie lub nawrót objawów choroby, wówczas rozważasię stosowanie farmakoterapii aż do końca życia pacjenta

Korzystne wyniki stosowania farmakoterapii w leczeniu OCD występują u 40-60% pacjentów, niezależnie od ich wieku, a brak odpowiedzi terapeutycznej na jeden lek nie wyklucza możliwości poprawy podczas leczenia drugim lub nawet trzecim z kolei.

Część pacjentów jest oporna na farmakoterapię, stwierdza się to w przypadkach, gdy nie pojawiają się pożądane efekty leczenia kilkoma odpowiednio dobranymi lekami, stosowanymi przez odpowiednio długi czas.