Amerykański psycholog Jeffrey Schaler w swojej publikacji pt. „Addiction is a choince” (Nałóg jest wyborem), wydanej w 2006 roku prezentuje zupełnie nowe spojrzenie na kwestię leczenia uzależnień oraz sam sposób postrzegania ich. Zwraca uwagę na zagrożenia wynikające z powszechnego przyjmowania modelu chorobowego w leczeniu uzależnień, zgodnie z którym sam narkoman, alkoholik czy hazardzista nie może sobie pomóc, gdyż jest osobą chorą i pozostaje nią do końca życia, mimo pozytywnego ukończenia terapii. Taka teoria została rozpowszechniona przez grupy Anonimowych Alkoholików, Anonimowych Narkomanów, Anonimowych Hazardzistów itd.

Schaler ukazuje zagrożenia wynikające z przyjęcia przez nałogowca takiej postawy, czyli przeświadczenia o tym, iż nie jest on w stanie całkowicie wyleczyć się z uzależnienia i że już zawsze narażony będzie na ryzyko wystąpienia nawrotu.

Autor proponuje w zamian inną, alternatywną metodę traktowania i leczenia uzależnień, na zasadzie „modelu wolnego wyboru”.

Według niego najlepszym sposobem na przezwyciężenie mechanizmów uzależnienia jest oparcie się nałogowca na własnej sile woli oraz samodzielna nauka kontrolowania swoich popędów. Zdaniem psychologa ludzie mogą przestać uciekać w uzależniające substancje lub czynności wtedy, gdy rozwiną inne sposoby na radzenie sobie z problemami.

Teoria ta zakłada, że nałóg ma więcej wspólnego ze środowiskiem uzależnionej osoby niż z samymi uzależniającymi substancjami/czynnościami. Ludzie popadają w nałogi, gdy życie układa im się źle, ale by z nich wyjść, musza polegać wyłącznie na sobie samych, są w stanie znaleźć własną drogę na wyjście z uzależnienia bez pomocy z zewnątrz. Ponadto część nałogowców wyrasta z uzależnienia.

Pogląd Schalera opiera się na założeniu, że im więcej osób będzie wierzyć w swoje własne zdolności do kontrolowania zażywania substancji psychoaktywnych lub kontrolowania kompulsywnych zachowań, tym bardziej prawdopodobne staje się, że będą w stanie to uczynić.

Kluczowa jest tu decyzja, chęci i odpowiednia motywacja samego zainteresowanego do zaprzestania kontynuowania szkodliwego zachowania. Wszelkie sukcesy przypisuje się wówczas osobie uzależnionej, natomiast ewentualne nawroty traktuje się nie jako efekt „chorobowej natury uzależnienia”, a źródło informacji na temat mechanizmów rządzących ludzkim zachowaniem.